Back Spesery Afrikaans Especia AN بهار Arabic ليستة التوابل والبهارات ARZ Manq'a sumachiri Aymara Ədviyyat Azerbaijani ادویات AZB Gwiaz BAR Rekado BCL Спэцыі BE-X-OLD
| Especie (sustancia) | ||
|---|---|---|
 | ||
| Nome | Especie (sustancia) | |
| Detalles | ||
| Materiales usaos |
planta aromática (es)  | |
| Más información | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Especie (del llatín specĭye), tamién llamada condimentu (del llatín condimentum, de condire, sazonar) ye'l nome dau a ciertos arumes d'orixe vexetal, que s'usen pa caltener o dar sabor a los alimentos. Téunicamente considérase una especie a les partes dures, como les granes o corteces, de ciertes plantes arumoses, anque por semeyanza, munches vegaes tamién se engloba a les fragantes fueyes de delles plantes yerbácea, que'l so nome culinariu ye yerbes. La mayoría de les especies pueden considerase natives de les rexones tropicales d'Asia, y de les islles Moluques n'Indonesia, tamién conocíes como islles de les Especies, anque dalgunes atopábense nel Mediterraneu (anís, mostaza). Les especies usaes na actualidá[¿quién?] son en munchos casos les mesmes que s'usaben na Antigüedá, (clavu, nuez moscada, macis y canela) más aquelles[ensin referencies] llevaes a Europa polos conquistadores y colonizadores d'América (vainilla, chile, cacáu, achiote).
Por cuenta de les sos propiedaes aromatizantes ye posible qu'alimentos insípidos o desagradables, anque munches vegaes nutritivos, pasen a ser gustosos y sabrosos ensin perder les sos propiedaes nutritives. Munches d'elles tienen de tomase con procuru yá que pueden resultar tóxiques en concentraciones elevaes. Munches presenten compuestos incapaces de ser absorbíos pol organismu siendo esaniciaos direutamente, otros son destruyíos poles mesmes enzimes dixestives.
La so gran capacidá pa potenciar el sabor dexa que se consigan grandes efeutos arumosos y sabrosos nos alimentos con cantidaes bien pequeñes. Nun suelen presentar apurras nutricionales, salvu raros casos nos qu'hai presentes minerales, como calciu o fierro, o dalguna vitamina. Munches vegaes suel ser importante l'efeutu que tienen sobre'l mambís.
Pueden clasificase les yerbes y especies en dos grupos, les que modifiquen, tanto'l sabor, como l'aspeutu de los alimentos, nesti grupu taríen el azafrán, la canela, el tomillu y el romeru, ente otros; y les qu'esciten el cielu la boca, ente les que s'atopen la pimienta, el pimentón, la nuez moscada y les diverses variedaes de chiles. La cantidá de platos que pueden cocinase con unes y otres, tanto soles como entemecíes, ye bien elevada; esto fai que les distintes cocines de cada cultura adquieran un toque carauterísticu.
Amás del usu culinariu, les yerbes y especies fueron grandes aliaes de la medicina y de los mestrones, amás de ser utilizaos en rituales primitivos de bruxería. Antes de la xeneralización de la fabricación y del usu de melecines solíense prescribir remedios realizaos con yerbes, munches vegaes eficaces, que n'ocasiones sirvieron pa la realización o'l llogru de determinaos compuestos presentes en delles melecines.
Etimológicamente especies provién de la pallabra llatina species. En principiu esta pallabra sirvía pa designar cualquier cosa unitaria de la que se falara, resaltando les carauterístiques que la faíen única. Col pasu del tiempu foi derivando al significáu de «bienes» o «mercancíes», sobremanera pa referise aquelles que proveníen de países alloñaos, que davezu yeren, granes, raigaños, biltos o bagues.